علت پوسیدگی دندان چیست؟
حامد رنجبری
جراح | دندانپزشک
🠀 علت پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان؛ بیماری خاموش اما قابل پیشگیری. پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین و در عین حال قابل پیشگیری‌ترین مشکلات دهانی در سراسر دنیاست. بسیاری از افراد، زمانی متوجه این مشکل می‌شوند که دندانشان شروع به درد گرفتن می‌کند. اما واقعیت این است که پوسیدگی اغلب در سکوت و بدون علامت خاصی آغاز می‌شود.
درک درست از دلایل ایجاد پوسیدگی می‌تواند به پیشگیری مؤثر و حفظ سلامت دهان و دندان کمک بزرگی کند.
🔍 پوسیدگی دندان چگونه به وجود می‌آید؟
در سطح دندان، لایه‌ای سخت به نام مینا قرار دارد که از دندان در برابر عوامل خارجی محافظت می‌کند. با این حال، باکتری‌هایی که به طور طبیعی در دهان وجود دارند، می‌توانند در حضور باقیمانده مواد غذایی – به ویژه قندها و نشاسته‌ها – اسید تولید کنند.
این اسید به مرور مینای دندان را ضعیف کرده و در صورت تکرار مداوم این فرآیند، سوراخ‌های ریزی روی سطح دندان به وجود می‌آید. در مراحل بعدی، آسیب از مینا عبور کرده و به لایه‌های داخلی دندان (عاج و حتی پالپ) می‌رسد.
🍬 نقش تغذیه در پوسیدگی
رژیم غذایی روزمره یکی از مهم‌ترین عوامل در ایجاد پوسیدگی دندان است. مواد غذایی زیر نقش مخربی دارند، به ویژه اگر بعد از مصرفشان، مسواک زده نشود:
- نوشابه و نوشیدنی‌های گازدار
- شکلات، شیرینی و دسرهای قندی
- چیپس، نان‌های صنعتی و مواد نشاسته‌ای
- نوشیدنی‌های انرژی‌زا و حتی آبمیوه‌های صنعتی
حتی میوه‌های خشک‌شده، که در ظاهر سالم به نظر می‌رسند، می‌توانند به دلیل چسبندگی بالا و قند زیاد، محیط مناسبی برای فعالیت باکتری‌ها ایجاد کنند.
🠀 پالک میکروبی؛ عامل اصلی پوسیدگی
پالک میکروبی لایه‌ای بیرنگ و چسبناک است که روی دندان‌ها و لثه‌ها تشکیل می‌شود. این لایه از ترکیب باکتری‌ها، مواد غذایی و بزاق دهان به وجود می‌آید. اگر پالک به موقع تمیز نشود، به مرور به جرم سخت تبدیل می‌شود و زمینه‌ی پوسیدگی، التهاب لثه و حتی بیماری‌های جدی‌تر را فراهم می‌کند.
🚨 مراحل پیشرفت پوسیدگی دندان
- شروع پوسیدگی در مینای دندان: بدون علامت مشخص
- نفوذ به عاج (لایه زیرین مینای دندان): ممکن است حساسیت به غذاهای سرد یا شیرین ایجاد شود
- رسیدن به پالپ (مغز دندان): درد شدید، آبسه و نیاز به درمان‌های جدی مثل عصب‌کشی
- در صورت عدم درمان: احتمال از دست رفتن کامل دندان وجود دارد
🛡🠀 راه‌های پیشگیری مؤثر
- مسواک زدن دستکم دوبار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- استفاده روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندانی
- کاهش مصرف خوراکی‌های شیرین و چسبنده
- نوشیدن آب بعد از غذا یا نوشیدنی‌های شیرین
- مراجعه منظم (هر ۶ ماه یکبار) به دندانپزشک برای معاینه، جرم‌گیری و فلورایدتراپی
👩⚕🠀 توجه به معاینات دوره‌ای
بسیاری از بیماران زمانی متوجه پوسیدگی می‌شوند که دندان درد به سراغشان آمده، در حالی که معاینات دوره‌ای می‌توانند مشکلات را در مراحل ابتدایی شناسایی کنند. در بررسی‌های دوره‌ای در مطب‌هایی مثل کلینیک دکتر رنجبری، گاهی پوسیدگی‌های کوچک شناسایی و با درمان‌های سطحی و ساده‌تر مثل ترمیم (پر کردن) مدیریت می‌شوند؛ در غیر اینصورت ممکن است کار به درمان‌های پرهزینه‌تر برسد.
💡 نتیجه‌گیری
پوسیدگی دندان از جایی شروع می‌شود که ما نمی‌بینیم و حس نمی‌کنیم. اما اگر با روش‌های ساده‌ای مثل مسواک زدن اصولی، استفاده از نخ دندان و مراجعه به موقع به دندانپزشک از آن پیشگیری کنیم، می‌توانیم از دندان‌های طبیعی‌مان تا سال‌های سال محافظت کنیم. یادتان باشد: پیشگیری همیشه ساده‌تر، کم‌هزینه‌تر و بی‌دردسرتر از درمان است.